Buitenlust

Buitenlust is geïnspireerd op de Stichtse Lijn, de oude NCS spoorlijn van Utrecht via Soest naar Baarn. De spoorlijn werd aangelegd als lokaalspoorweg of buurtspoorweg door de Nederlandsche Centraal-Spoorweg-Maatschappij (NCS). De NCS exploiteerde verschillende spoorlijnen in Midden-Nederland, waarvan de hoofdlijn Utrecht-Kampen de belangrijkste was. Het spoorlijntje naar Baarn takt bij Den Dolder van de hoofdlijn af en is enkelsporig. Langs de lijn liggen de stations Soest-Zuid, Soest, Soestdijk en Baarn. Alleen Station Soest is tweesporig uitgevoerd, zodat tegemoetkomende treinen elkaar hier kunnen passeren.

De spoorlijn werd geopend op 27 juni 1898 en geëlektrificeerd in 1948. Het is de enige Utrechtse lokaalspoorweg die is voorzien van bovenleiding en ook de enige waarop tegenwoordig nog treinen rijden. Oorspronkelijk had de NCS een eigen station in Baarn, vlakbij het huidige station in Baarn dat destijds van de HSM was. Het station werd gesloten in 1948 bij de elektrificatie; sindsdien rijden de personentreinen door naar het huidige station. Het oude NCS station is gelukkig bewaard gebleven. Tegenwoordig is het restaurant De Generaal.

Tussen Eem en Eng

Het lijntje slingert in krappe bogen langs de Soester Eng en steekt dan de Eemvallei door naar Baarn. De Soester Eng is een grote zandheuvel die overgebleven is uit de laatste ijstijd. Soest is als het ware langs de rand ervan gebouwd. Het riviertje de Eem loopt van de Gelderse Vallei via Soest, Baarn en Eemnes naar het Eemmeer (één van de randmeren, vroeger Zuiderzee). De spoorlijn loopt bij Soest door een bosrijk heuvellandschap met verschillende zandverstuivingen. Bij Baarn verandert de omgeving in een vlak polderlandschap. Deze afwisseling maakt het traject een interessant voorbeeld voor een modelspoorproject.

Tot halverwege de 19e eeuw was de omgeving rond Soest een achtergebleven gebied. Daar kwam verandering in toen de spoorlijnen werden aangelegd. De rijken ontdekten het gebied al snel als een prima plek om de vrije tijd door te brengen. De regio kreeg de bijnaam ‘De Lustwarande’. Een flink aantal gefortuneerden besloot er ook te gaan wonen en liet fraaie villa’s bouwen. Baarn, Soest en andere plaatsen groeiden uit van boerengehucht tot voornaam villadorp. Je ziet dat nog steeds als je vandaag de dag door het gebied rijdt.

Koninklijk vervoer en andere goederen

Paleis Soestdijk en Kasteel Drakestijn liggen vlakbij de spoorlijn. In Soest ligt aan de kant van Soestdijk dan ook station Soestdijk. Vroeger reisde de Koninklijke Familie nog wel eens per spoor. Station Baarn HSM heeft een koninklijke wachtkamer en het kleine stationnetje Soestdijk had er ook eentje. Op Soestdijk is zelfs een speciale luifel boven het perron gebouwd, zodat het gevolg zonder nat te worden van de regen in de gereedstaande wagen kon stappen. Soestdijk moet daarmee het kleinste station van Nederland met een koninklijke wachtkamer zijn geweest.

Het spoorlijntje kende vroeger een levendig goederenvervoer. Bijvoorbeeld bij station Soest lagen een brandstoffenhandel en een veevoerderhandel met eigen spooraansluiting. Op het station in Baarn waren verschillende bedrijven gevestigd. De meeste stations hadden ook een losweg. Er werd alles en nog wat over het buurtspoor vervoerd, maar nooit in lange goederentreinen. Af en toe een wagen hier en daar, zoals je op zo’n lokaal lijntje zou verwachten.

In model

Buitenlust is geen exacte kopie van de echte situatie; de stations en het landschap volgen de werkelijkheid, maar een deel van het tafereel is pure fictie. Buitenlust is vooral een levendige schildering van de sfeer die zo kenmerkend is voor het Nederlandse buurtspoor. Een gemoedelijke omgeving, kleine treinen en een gezapige dienstregeling.

Buitenlust is gesitueerd eind jaren ’50, begin jaren ’60. In werkelijkheid was de spoorlijn door Soest toen al lang geëlektrificeerd. Met het aanleggen van de bovenleiding in 1948 verloor het oude buurtstation in Baarn ook haar functie; voortaan reden de treinen door naar het voormalige HSM-station in Baarn. Het buurtstation bleef echter tot in de jaren ’70 in gebruik als goederenstation. In model heb ik de geschiedenis een iets andere draai gegeven. De spoorlijn is nog niet geëlektrificeerd en bij het buurtstation stoppen nog gewoon personentreinen.

Soest en Baarn NCS

Natuurlijk kun je geen complete spoorlijn in model nabouwen, al helemaal niet in schaal 0. In Buitenlust komen twee stations van de lijn terug: Baarn NCS en Soest. De emplacementen zijn in de lengte ingekort en iets versimpeld. Ondanks de beperkingen van de ruimte probeer ik zoveel mogelijk van originele tekeningen en foto's te werken. De gebouwen worden door middel van lasersnijden gemaakt uit dun MDF. Tussenwanden en daken maak ik van foamboard. Naast lasersnijden maak ik gebruik van 3D printen en etswerk om onderdelen om te zetten in model.

De bouw van Buitenlust kun je volgen in het bouwverslag.

Extra informatie over het lijntje Utrecht-Soest-Baarn kun je vinden op de site van Nico Spilt.